ارزیابی و تحلیل محیط رابط پایگاه‏های اطلاعاتی در پشتیبانی از رفتار اطلاع‏جویی کاربران براساس نظریه معنابخشی

مقدمه/هدف: پایگاه های اطلاعات علمی مهمترین و پرکاربردترین منابعی هستند که اطلاعات موجود در آنها از طریق رابط کار بر قابل دسترسی می‏باشند. یکی از راهکارها جهت بر طرف ساختن چالش های موجود در حوزه رابط کاربر، بکارگیری نظریه معنابخشی است. رویکرد معنابخشی به کاربر کمک می کند تا موقعیت دشواری را که با آن مواجه شده درک کر ده و نسبت به رفع شکاف شناختی و اطلاعاتی خود با استفاده از عناصر محیط رابط اقدم نماید. هدف این پژوهش ارزیابی محیط رابط پایگاه‏های اطلاعاتی ابسکو(ebsco)، پروکوئست (proquest) و ساینس دایرکت (sciencedirect) در پشتیبانی از الگوی رفتار اطلاع جویی کاربران بر اساس نظریه معنابخشی می باشد. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که با استفاده از روش پیمایشی و از رویکردی ترکیبی انجام پذیرفته است. جامعه آن از میان دانشجویان مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری در حوزه های علوم انسانی/ اجتماعی و علوم پایه/فنی- مهندسی دانشگاه فردوسی انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل داده های کمی از آمار توصیفی و استنباطی به کمک نرم افزاز آماری spss 16 و داده های کیفی از تحلیل محتوا استفاده گردید. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد میزان قابل فهم بودن عناصر محیط رابط در پایگاه های مورد بررسی میانگینی متوسط به بالاتر دارد. یافته ها همچنین نشان داد میانگین میزان آگاهی کاربران از عناصر محیط رابط پایگاه های اطلاعاتی از سطح متوسط بالاتر است. یافته های دیگر نشان داد میانگین بالای پاسخ ها نشان دهنده وجود هدف در بکارگیری هر یک از عناصر محیط رابط کاربر پایگاه های اطلاعاتی بوسیله آزمودنی ها ست. در همه زمینه‏های مورد بررسی، یافته‏های بدست آمده نشان داد که عناصر شروع، دنبال کردن، مرور، تمایز و بر‏گیری از میانگین بالاتر است، اما در خصوص مولفه رفتار اطلاع جویی ردگیری از میانگین پایین تر است. همچنین آزمون فرضیه ها نشان داد که تفاوتی در رفتار اطلاع جویی کاربران دو حوزه تحصیلی علوم انسانی/اجتماعی و علوم پایه/فنی – مهندسی از نظر بکارگیری عناصر رفتار اطلاع جویی الگوی الیس(شروع، پیوندیابی، مرور، تمایزیابی، ردگیری و برگیری) وجود ندارد. در واقع دانشجویان در فرایند جستجوی خود شش مولفه رفتار اطلاع جویی الیس را بکار گرفته و مورد استفاده قرار دادند. یافته های دیگر پژوهش نشان داد رابط کاربر پایگاه های اطلاعاتی مورد بررسی از فرایند اطلاع جویی کاربران بر اساس مولفه های الگوی معنابخشی دروین پشتیبانی می کند. همچنین این یافته ها مشخص کرد که کمک محیط رابط پایگاه ‏اطلاعاتی از رفتار اطلاع جویی کاربران در سطح مطلوبی است. نتیجه گیری: از نتایج پژوهش حاضر چنین برآمد محیط‏های رابط کنونی نه تنها از رفتار اطلاع جویی کاربران پشتیبانی می کننند، بلکه آنها را در موقعیت‏های دشوار، پیچیده و ابهام زا همراهی می کنند. همچنین نتایج بیانگر این است که امکان بهره گیری از راهبردهای الگوی رفتار اطلاع جویی الیس و الگوی معنابخشی دروین در کنار هم وجود دارد. بنابراین، پژوهش حاضر نشان داد هم الگوی رفتار اطلاع جویی الیس و هم رویکرد معنابخشی در محیط رابط کاربر پایگاه‏های اطلاعاتی کاربرد دارند و احتمالا در بازطراحی و ارتقاء این محیط‏ها می توانند موثر واقع شوند. کلیدواژه‏ها: معنابخشی، برندا دروین، پایگاه های اطلاعاتی، رابط کاربر، الگوی رفتار اطلاع جویی، دیوید الیس